Gruba Pomyłka

Kluczowa rola prawidłowego stężenia glukozy we krwi

Pułapka “bilansu kalorycznego”

Kluczowa rola prawidłowego stężenia glukozy we krwi

Pułapka “bilansu kalorycznego”

Spis treści

Gruba pomylka – cz X

Gdy wazacy 110 kg Otto von Bismarck poprosil dyrektora monachijskiego sanatorium Maxa Josepha Oertel’a o pomoc w zrzuceniu niepotrzebnych kilogramow, ten ostatni przepisal mu diete wg zalecen prof. Ebstein’a skladajaca sie z wolowiny, dziczyzny, baraniny i kurzych jaj. Warzywa czy chleb byly dozwolone tylko w sladowych ilosciach. W ciagu roku kanclerz schudl ponad 27kg. Profesor medycyny Wilhelm Ebstein z Uniwersytetu Goettingen w swojej monografii na temat otylosci i sposobow walki z nia (nomen omen) wytluszczal, ze kluczowa role w diecie odgrywa spozycie tluszczy poniewaz zmiejszaja apetyt i akumulacje tkanki tluszczowej. Jego dieta skladala sie z miesa (im tlustsze, tym lepiej) w kazdej postaci oraz zadnego cukru, slodyczy, ziemniakow, bardzo sporadycznie chleba i niewielkiej ilosci tylko zielonych (lisciastych) warzyw.

Niemieccy naukowcy juz na poczatku XX wieku zdawali sobie sprawe, ze to, w jaki sposob przybieramy na wadze musi miec zwiazek z gospodarka hormonalna organizmu. Rozpoczynajac w 1902 roku fizjolog R. O. Neumann przez trzy lata zapisywal ilosc spozywanych kalorii by ustalic jak podaz kalorii wplynie na jego wage. Ku swemu zdumieniu musial zauwazyc ze wystepuje ogromna dysocjacja pomiedzy iloscia spozywanych kalorii na spadkiem/wzrostem masy ciala. Nadwyzke kaloryczna, ktora nie wplywala w zaden sposob na przybieranie na wadze nazwal Luxuskonsumption. Kolejny Niemiec, Gustav von Bergmann w 1908 roku ukul termin lipofilia dla wytlumaczenia , dlaczego rozne czesci ciala maja rozna zawartosc tluszczu. Znany jest tez przypadek szeroko cytawanego przez Juliusa Bauera przeszczepu kawalka skory z okolic brzucha na poparzona dlon, kiedy to po ponad 20 latach potrzebna byla kolejna operacja, poniewaz w tej okolicy na dloni z czasem zaczal kumulowac sie tluszcz tworzac bable. Bauer , jak rowniez inni niemieckojezyczni naukowcy przed nim, byl przekonany, ze w przypadku ludzi otylych, sprawcza role musza odgrywac hormony plciowe. Jak pisal w 1933 roku Erich Grafe – wystarczy spojrzec, co dzieje sie cialami chlopcow i dziewczynek w okresie dojrzewania, czy z cialami kobiet w trakcie ciazy. Sugerowal, iz w przypadku mezczyzn , meskie hormony plciowe zdaja sie odpowiadac za miejsce, gdzie tkanka tluszczowa sie akumuluje. W przypadku kobiet , zenskie hormony plciowe okreslaja przede wszystkim ilosc tluszczu. Nadmienial rowniez, ze w calym procesie akumulacji tkanki tluszczowej wazna role musi odgrywac insulina – co odkryto juz w latach 20tych. W 1925 roku austriacki lekarz Wilhelm Falta zapoczatkowal na kontynencie europejskim praktyke leczenia anoreksji i niedowagi za pomoca zastrzykow z insuliny. Zauwazyl on u swoich pacjentow, ktorym wstrzykiwal insuline, zwiekszony apetyt, szczegolnie na weglowodany, ktore z kolei zwiekszaly produkcje wlasnej insuliny – samonapedzajacy sie mechanizm tuczenia, tak pozadany w leczeniu ww. dolegliwosci. Teraz mala dygresja – do konca lat 60tych ubieglego wieku insolinoterapii uzywano rowniez na chorych na depresje i schizofrenie. Najslynniejszym przykladem niech bedzie chociazby sportretowany przez Sylvie Nasar w ksiazce (i filmie pod tym samym tytulem) “Piekny Umysl” – John Nash.

Juz w polowie lat 30tych XX wieku badania Rudolfa Schoenheimera i Davida Ritterberga doprowadzily do ustalenia, ze ogromna wiekszosc weglowodanow, ktore spozywamy jest skladowana w tkance tluszczowej (zanim nie zostanie zuzyta jako energia). W roku 1948 biochemik Ernst Wertheimer niepodwazalnie ustalil, ze akumulacja tkanki tluszczowej nastepuje wtedy, gdy “sily” kontrolujace process odkladania tluszczu przewazaja nad “silami” mobilizujacymi tluszcz do przemiany w energie. Wertheimer mial pewnosc, ze tymi silami kieruja hormony i uklad nerwowy.

Termin homeostaza zostal wprowadzony do zargonu medycznego w 1926 roku za sprawa harwardzkiego fizjologa Waltera Cannon jako cos, co inzynierowie nazwaliby dynamicznym stanem ciaglego dazenia do rownowagi. Gdy cokolwiek wytraca nasz ogranizm z rzeczonego, nastepuje caly lancuch zdarzen kompensujacych, ktorych celem jest powrot do poprzedniego stanu. Za centrum dowodzenia tymi procesami odpowiedzialne jest podwzgorze znajdujace sie “między podstawną częścią kresomózgowia i brzuszną częścią śródmózgowia. Podwzgórze jest ściśle połączone z przysadką mózgową i nadnerczami tworzac os podwzgórze-przysadka-nadnercza“, ktora to odpowiada za osrodkowy uklad nerwowy kontrolujacy system endokrynologiczny.

A tak wyglada zarzadzanie tkanka tluszczowa na poziomie hormonalnym:

Eugene de Bois w swoim podreczniku z 1936 r. o metabolizmie pisal, ze ilosc pokarmu jaka spozywamy danego dnia wynika z zapotrzebowania na bialko, tluszcz i weglowodany , jakie w wyniku swojej aktywnosci cialo ludzkie skonsumowalo (spalilo energie). Wskazywal, ze dobrze odzywione cialo daje czlowiekowi wiecej energii, ktora najpewniej spali, bo bedzie czul taka potrzebe. W przypadku niezaspokojenia ciala wystarczajaco “dobrym paliwem”, cialo natychmiast dostosowuje sie zmniejszajac podaz energii do komorek. Samuel Łepkowski w 1948 r pisal: “Podstawowym warunkiem przetrwania dla kazdego organizmu jest zapewnienie stalej, niezawodnej podazy paliwa do swych komorek, niezaleznie od uwarunkowan zewnetrznych. Wszystko wskazuje na to, ze wlasnie z tego wzgledu wyksztalcilismy zawily i niezwykle obszerny system nerwowy regulujacy hormony oraz enzymy w naszych cialach. Jesli komorki nie dostaja wymaganego paliwo wymienione wczesniej czynniki zaczynaja proces kompensacyjny. W procesie tym najistotniejsze jest nie to , ile spozylismy ani jak duzo spalilismy ( w senise kalorycznym) ale w jaki sposob skladniki odzywcze lub energia , w ktora sie przeksztalcaja, jest rozdystrybuowana i na co przeznaczona w razie potrzeby. Caly system zatem opiera sie nie na popycie/podazy energii , lecz na jej efektywnej dystrybucji na poziomie komorkowym” (z uklonami dla Gospodarza).

Hormony, jak wiemy, odpowiadaja nie tylko za uklad rozrodczy,wzrost i rozwoj, ale takze za podtrzymywanie, regulowanie, uzytkowanie i przechowywanie energii potrzebnej organizmowi do zycia. Dla przykladu hormon wzrostu odpowiada za pobieranie tluszczu z komorek tluszczowych celem napraw i wzrostu komorek. Niemniej, najwazniejszym hormonem pod wzgledem gospodarki energetycznej ciala jest insulina, ktorej podstawowym zadaniem jest kierowanie metabolizmem tluszczow, weglowodanow i bialek. To insulina sprawia, ze glukoza, z ktorej skladaja sie weglowodany, jest w organizmie syntezowana do glikogenu, azeby w tej formie przechowywac “energie” w miesniach i watrobie. To insulina stymuluje synteze, przechowywanie i zuzywanie w organizmie tluszczow. Wreszcie, to rowniez insulina jest odpowiedzialna za stymulowanie syntezy bialek, odpowiedzialnych za funkcjonowanie, naprawe i wzrost komorkowy. Innymi slowy, hormonem, ktory koordynuje i reguluje wszystkie procesy magazynowania i zuzywania skladnikow odzywczych , tym samym przyczyniajac sie walnie do zachowania homeostazy, jest insulina. W roku 1977 Rosalyn Yalow zostala uhonorowana nagroda Nobla za wspolodkrycie (razem z Solomonem Bersonem) w 1960 roku metody pozwalajacej na mierzenie stezenia tego hormonu we krwi.

Choc jeszcze w 1955 roku, gdy von Bergman umieral, lekarze na kontynencie wciaz korzystali z przekladow niemieckich podrecznikow endokrynologii, wraz z zakonczeniem drugiej wojny swiatowej cala wiedza endokrynologiczna niemieckojezycznego swiata medycznego zostala przez amerykanow zamilczana. Juz w cztery lata po zakonczeniu II wojny sw. amerykanskie podreczniki medyczne na temat otylosci cytowaly prace niemieckich naukowcow srednio trzynascie razy (na 422 cytowane pozycje). Przed wojna bylo to srednio 190 cytowanych niemieckojezycznych pozycji na kazda publikacje o metabolizmie. W zamian Amerykanie poszli za hipoteza swojego profesora medycyny z uniwersytetu w Michigan, Louis Harry Newburgh’a, ktory glosil, ze przyczyna otylosci jest lakomstwo i lenistwo oraz zaczeli leczyc dietami opartymi o pierwsza zasade termodynamiki (liczenie kalorii, niewazne skad pochodza), cwiczeniami i psychoterapia.

Ciag dalszy nastapi.

Otto von Bismarck (zrodlo: Wikipedia)