Gruba Pomyłka

Gruba pomylka – cz II

Berlin, jest polowa dziewietastego wieku, jestesmy w prosektorium patologa Rudolfa Von Virchow’a. Jest juz pozno, ale urodzony w Świdwinie syn kupca nie zamierza odchodzic od swojego nowego cacka – mikroskopu,ktory pozwala mu na analizowanie wycinkow arterii denatow. Zauwaza jedna prawidlowosc – wewnatrz arterii znajduje czesto zgrubiale “plytki”. W mniej wiecej tym samym czasie, do tego samego odkrycia dochodzi Karl von Rokitansky w 1841 roku konstruujac zakrzepowa teoria miaadzycy. “Wedlug Rokitansky’ego blaszka miazdzycowa pierwotnie zbudowana jest z wloknika i innych elementow morfotycznych krwi, ktore w momencie inkrustracji do naczyń tetniczych ulegaja przemianom az do wytworzenia blaszki miazdzycowej zawierajacej zlogi cho­lesterolu.”

W roku 1913 rosyjski patolog Anitschkow przeprowadzil eksperyment na krolikach karmiac je duzymi ilosciami tluszczu (sic!) doprowadzajac w krolikach do zmian miazdzycowych. Wyniki jego badan staly sie slawne, wielu uczonych powtorzylo rezultaty jego badan na innych roslinozernych zwierzetach , z tym samym efektem. Zaczeto uwazac, ze jedzenie duzej ilosci produktow zawierajacych cholesterol prowadzi do arteriosklerozy. W trzydziesci lat pozniej Jeremiah Stamler, amerykanski kardiolog, ukul powiedzenie, ze nasze zyly “rdzewieja” od srodka, a ta rdza jest cholesterol. W pewnym momencie “rdza” zapycha zyly i wtedy umieramy. Na poczatku lat 50tych ubieglego wieku, poglad ten stal sie obowiazujaca dogma, niemniej szereg eksperymentow na psach i ludziach dowodzil niezbicie, ze w przypadku miesozercow jedzienie cholesterolu nie musi wcale powodowac wzrostu cholesterolu – zauwano nawet jego spadek we krwi.

W 1952 roku z pomoca przyszla nowowynaleziona technika analityczna zwana chromatografia gazowo-cieczowa, ktora pozwolila na rozdzielanie i zbadanie skladu lipidow we krwi. Jednym z pierwszych , ktory zainteresowal sie wplywem roznych tluszczy na cholesterol we krwi byl Edward H. “Pete” Ahrens, Jr. Przy pomocy chromatografii bardzo szybko doszedl do wniosku, ze tluszcze nasycone, takie jak maslo czy olej kokosowy podnosza poziom cholesterolu we krwi o wiele bardziej, niz tluszcze takie jak smalec, czy oliwa z oliwek. Najmniejsze zmiany w poziomach cholesterolu zaobserwowal w przypadku osob spozywajacych tzw. oleje roslinne.

W 1952 podczas prezentacji w szpitalu Mt. Sinai w Nowym Yorku Keys wyglosil hipoteze, ze spozywanie tluszczow zwieksza stezenie cholesterolu we krwi, tym samym powodujac rozwoj miazdzycy i jej powiklan: m.in. zawalu serca. By poprzec swoja teze, zaprezentowal wykres przedstwiajacy scisla korelacje, pomiedzy spozyciem tluszczu a umieralnoscia na choroby serca.

źródło zdjęcia : https://www.truehealthinitiative.org/news2019/ancel-keys-7-countries-study/

Problem polegal na tym, ze Keys arbitralnie wybral sobie kraje, ktore pasowaly do jego hipotezy. Na podstawie danych epidemiologicznych dostepnych w tamtym czasie, jego wykres powinien byl wygladac tak:

W 1955 roku, Miedzynarodowa Organizacja zdrowia zorganizowala pierwszy komitet ekspercki dot. patogenezy miazdzycy. W komitecie zasiadl m. in. Ancel Keys, ktory perorowal na korzysc swojej hipotezy, ze to wysokie spozycie tluszczow nasyconych powoduje choroby ukladu wiencowego. Podczas posiedzenia, profesor uniwersytetu oksfordzkiego George Pickering przerwal Keys’owi pytajac go o najlepszy dowod, ktory moze zacytowac na poparcie swojej tezy. Keys nie byl w stanie jednoznacznie podac jednego najlepszego dowodu potwierdzajacego slusznosc jego teorii. Za kazdym razem kiedy zaczal cytowac jakis fragment, czlonkowie komitetu rzucali mu podwazajacy kontrargument. Szczegolnie krytyczny byl Jacob Yerushalmy (jego wykres powyzej). To byla dla Keys’a kleska wizerunkowa i srodowiskowa. Zostal wysmiany i zdyskredytowany w obliczu autorytetow w dziedzinie, ktorej mienil sie specjalista. Nie zamierzal sie jednak poddawal. Wiecej zamierzal pokazac im wszystkim na co go stac. Tym bardziej, ze w Stanach w latach 50tych mezczyzni po 55tym roku zycia padali jak muchy. Jednego ranka pili kawe z zona, by po poludniu grajac w golfa pasc na trawe i nigdy juz nie powstac. Ancel Keys czul pismo nosem , wiedzial ze gloszac swoja teorie, ktora byla prosta jak konstrukcja cepa, bardzo szybko zyska rozglos w Stanach Zjednoczonych. Niemniej zaczal ja modyfikowac mowiac juz nie o tluszczach w ogole, ale o tluszczach nasyconych. Keys nie mogl trafic lepiej ze swoim przekazem. Zaczal budowac swoja reputacje poprzez badania nad wplywem diety na choroby serca. Zaczal na domowym podworku od przeprowadzenia swoje eksperymenty zywieniowe na  pacjentach szpitala psychiatrycznego. Kazal karmic szescdziesieciu szesciu chorych na schizeforenie pozywieniem zawierajacym rozny stopien zawartosci tluszczy – pomiedzy 9 a 24. W tych liczacych od dwoch do dziewieciu tygodni badaniach stwierdzil ze grupa przyjmujaca mniej tluszczu miala ciutke nizszy cholesterol. Mimo to, zaczal trabic wszem i wobec, ze istnieje stala zaleznosc pomiedzy smiercia spowodowana arterioskleroza a iloscia spozywanego tluszczu. Zeby zyskac wieksze zaufanie wsrod amerykanskiej spolecznosci akademickiej, zabieral ze soba na swoje podroze sluzbowe (Hawaje, Japonie, Rosje i Wlochy) profesora Harvardu Paul Dudley White.

Gdy prezydent Dwight Eisenhower we wrzesniu 1955 roku doznal pierwszego zawalu serca , Paul Dudley White byl pierwsza osoba, ktora zobaczyl po wybudzeniu. Dzien po ataku serca, profesor White wyglosil podczas konferencji prasowej transmitowanej na cala Ameryke swoj wyklad na temat jak uchronic sie od zawalu, gdzie za skuteczne metody podawal: zaprzestanie palenia papierosow, obnizenie poziomu stresu i rezygnacje z potraw pogatych w tluszcze nasycone i cholesterol.

Znajomosc z Whitem dopiero zaczynala przynosic owoce – w roku 1956 Keys od rzadowej agencji zdrowia publicznego otrzymal grant o zawrotnej jak na owe czasy sumie $200,000 by przeprowadzic pierwsze na swiecie miedzynarodowe badania epidemologiczne, ktore mialy mu dac niezbite dowody na slusznosc swojej tezy. Chcial tymi badaniami udowodnic Yerushalmy’emu raz na zawsze swoja racje i zmyc wstydliwy epizod w jego karierze, kiedy to zostal wysmiany na miedzynarodowej konferencji.

Ciag dalszy nastapi